Nước mắm cá cơm có gì đặc biệt?
Nước mắm cá cơm, được chiết từ cá cơm (anchovy) thường sống trong nước mặn, chỉ một vài loài sống trong nước ngọt hay nước lợ. Các loài cá cơm của biển Việt Nam nằm trong chi Stolephorus, thuộc họ cá trổng (Engraulidae).
Cá cơm có kích thước cỡ đầu ngón tay út, nhỏ nhất từ 5cm đến lớn nhất là 50cm. Chiều dài trung bình của cá cơm khoảng 10-15cm. Cá có sọc sáng bạc lân tinh, rất rõ nét, chạy dọc lưng từ đầu đến đuôi. Tùy theo loài, màu của cá cơm cũng có chút khác nhau. Từ màu trắng trong như cọng giá, trắng đục như cơm, xám lợt hay xám đậm… đều có. Ngư dân Việt Nam chia cá cơm thành nhiều loại: cơm trắng, cơm đen (cơm than), cơm vàng, cơm thường hay sọc tiêu, sọc phấn, sọc chì …
Tại sao nước mắm được làm từ cá cơm?
Nước mắm là kết quả của quá trình thủy phân Protein từ thân cá. Quá trình này rất cần sự tác động của các Enzym nằm ngay trong ruột của cá. Tỉ lệ hợp lý giữa ruột cá và thịt cá, sao cho vừa đủ cũng là điều quan trọng.
Cách làm nước mắm cá cơm cũng không quá khó. Con cá cơm bé nhỏ nhưng lại có ưu điểm vượt trội. Trời cho là có tỉ lệ rất hài hòa hợp lý giữ ruột và thị cá. Vì vậy, khi ủ cá với muối, sau 15-24 tháng, thịt cá được thủy phân hoàn toàn. Tức là cá cơm đã được “vắt” hết mình để cho ra những giọt nước mắm cuối cùng. Mùi vị rất thơm ngon, không bị tanh hoặc có mùi ôi thiu của thịt cá dư thừa. Nước mắm “chiết” ra độ đạm cao nhất có thể. Toàn bộ protein đã được “biến thành” đạm acid amin.
Vì sao chỉ có cá cơm mới mang đến hương vị tuyệt vời?
Các loại cá khác cũng làm được nước mắm, nhưng vì tỷ lệ thịt cá và ruột cá không hài hòa. Chính vì vậy mà các loại cá này chỉ chiết xuất được lượng nhỏ nước mắm, và độ đạm không cao lắm. Một số loại cá phải được băm, chặt nhỏ, nấu sôi, khuấy đảo để giúp thịt cá thủy phân nhanh… Cách này làm nước mắm không còn độ tinh khiết, và mùi thị nặng hơn vì cá đã bị ươn. Hơn nữa, màu mắm cũng bị sậm đục vì khuấy đảo. Độ đạm của mắm làm từ các loài cá này cũng thấp vì quá trình chuyển đổi protein từ thịt cá thành đạm acid amin diễn ra không hoàn toàn.